The Rise

Als eerste resident werd het Berlijnse kunstenaarsduo Fischer/El Sani uitgenodigd. Zij begonnen in 2001 aan een serie projecten en installaties rondom het voormalige Oost-Duitse Palast der Republik. Al vanaf 1990 stond dit gebouw leeg en werd het interieur, wegens asbestgevaar, volledig gestript. Het bevond zich lange tijd in een onzekere schemerzone. Enerzijds was er een stevige lobby voor volledige sloop om zo herbouw van het oude stadskasteel mogelijk te maken. Anderzijds werd er gepleit voor reconstructie van het gebouw als monument voor de communistische utopie, waarvan het futuristische jaren zeventig-interieur de belichaming vormde.

Fischer/El Sani legden de vinger op deze schemertoestand en speculeerden op mogelijke hedendaagse invullingen van het gebouw, zoals een discoclub, die accuraat gestalte zou geven aan wat de Wende de Duitse hoofdstad heeft gebracht. In verschillende ruimtelijke installaties speelden ze de vroegere en mogelijke hedendaagse invullingen van het begrip ‘utopie’ tegen elkaar uit.

Sinds dit project staat het moderne dan wel het modernistische gebouw, dat de onmiskenbare sporen draagt van de tijd van de ‘grote verhalen’, centraal in het werk van Fischer/El Sani. Zo filmden zij onder meer in het voormalige Rundfunkzentrum in Berlijn, waar ooit propagandistische hoorspelen voor de Oost-Duitse Republiek werden gemaakt en uitgezonden, in de oude Bibliothèque Nationale in Parijs en in het door Oscar Niemeyer ontworpen hoofdkwartier van de Franse communistische partij. In de esthetische filmwerken die hieruit zijn ontstaan, spelen zich surreële gebeurtenissen af, waarbij vaak op speelse wijze wordt gerefereerd aan het rijke verleden van de avant-garde film van onder anderen Resnais, Antonioni en Tarkovski – regisseurs in wier werk leegte en verwachting een belangrijke rol spelen.

Ook het project waaraan Fischer en El Sani gewerkt hebben aan de Amsterdamse Zuidas concentreert zich op de complexe verhouding tussen de vormentaal van een gebouw, de psychologische werking daarvan en de politiek-economische realiteit waarin het zich bevindt. Zij lieten specifiek hun oog vallen op het onlangs opgeleverde Viñoly-gebouw. Deze kantoortoren, vernoemd naar de Amerikaanse architect Rafael Viñoly, heeft een kenmerkende, rondom oplopende ‘scheur’ in de gevel, waardoor vanuit de verte de indruk ontstaat van een ziggoerat. In werkelijkheid is de scheur een trap waarmee het kantoorpersoneel, in geval van nood, via de buitenkant van het gebouw snel naar beneden kan geraken.

De nieuwe filminstallatie The Rise speelt hier op in. Terwijl op de achtergrond verkeersvliegtuigen laag overvliegen, probeert de protagonist in de film de top van de toren te bereiken, de hemel tegemoet. Zijn vermoeiende tocht leidt echter tot niets anders dan verwarring en onbehagen. Onduidelijk blijft daarbij waaraan dit onbehagen moet worden toegeschreven: aan de anonieme, ontoegankelijke moderne architectuur of de dreiging van buitenaf? Jeroen Boomgaard, lector Kunst & Publieke Ruimte, schrijft in zijn essay voor de SMBA Nieuwsbrief: “Hij lijkt gedreven door een noodzaak zonder doel, een ambitie zonder verlangen. Haast plichtmatig klimt hij door en zijn angst lijkt eerder ingegeven door de top dan door de afgrond. Hij wordt voortgedreven door de vrees nooit boven te komen, maar mogelijk is hij vervuld van angst voor de leegte die hem daar te wachten staat. In zijn uitputtende tocht is hij het toonbeeld van de ideale kantoorman, een dienstbaar lid van het dure pakkenproletariaat voor wie de weg naar boven de enige optie is”.

Naast de tentoonstelling in het SMBA presenteert het Lectoraat Kunst & Publieke Ruimte 'Het Lokaal'. Een serie lezingen met als gastsprekers Fischer/ El Sani. Gerrit Rietveld academie, 19 maart, 17.00.

------------------------------

Nina Fischer (1965, Emden) en Maroan el Sani (1966, Duisburg) vormen sinds 1993 een duo. Als zodanig exposeerden zij onder meer op de Gwangju-biënnales in Korea in 1995 en 2001, de Berlin Biënnale van 1998, de Liverpool Biënnale 1998, Manifesta IV in Frankfurt, 2002 en in het Yamaguchi Center for Arts and Media in Japan. ‘Palast der Republik’ was recent nog te zien in de Hamburger Bahnhof in Berlijn.

Website kunstenaars: www.fischerelsani.net

‘Nina Fischer & Maroan el Sani – The Rise’ is van 18 maart t/m 13 mei 2007 te zien in Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Bij deze tentoonstelling is de gratis SMBA Nieuwsbrief verkrijgbaar met een inleiding door Jelle Bouwhuis en een bijdrage door Jeroen Boomgaard, die als lector Kunst & Publieke Ruimte verbonden is aan de Gerrit Rietveld Academie.

Later dit jaar verschijnt een mede door SMBA uitgegeven overzichtscatalogus van hun werk, met tekstbijdragen van onder anderen Jennifer Allen, Jeroen Boomgaard, Jelle Bouwhuis, Charles Esche, Marc Glöde, Boris Groys en Gabriele Knapstein.

De Zuidas-residentie van Fischer / El Sani kwam tot stand in samenwerking met het Lectoraat Kunst & Publieke Ruimte en vond plaats in het kader van het ‘Zuidas Vrije Ruimten AIR Project’ van het Virtueel Museum Zuidas. Zie ook www.lkpr.nl en www.virtueel-museum.nl

De totstandkoming van The Rise is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Medienboard Berlin-Brandenburg GmbH.

Voor meer informatie en beeldmateriaal:

SMBA, 020-4220471 / mail@smba.nl